Gernikako Arbola

Jatorria

Antzinako Lumo Elizatean eta 1366an Gernika Hiria sortu baino mende batzuk lehenago, Gernikazarra (Gernika zaharra) izeneko paraje bat zegoen, egungo Foru hiribilduari izena eman ziona. Mendeak dira inguru horietan harizti bat eta baseliza  bat zeudela. Hariztitik, mendeek aurrera egin ahala, Gernikako Arbolak bakarrik iraun zuen. Baseliza Andra Maria Zaharraren zinpeko eliza bilakatu zuten, hau da, gaur egungo Batzar Etxea.

Jaurerriaren lehen urteetan, Bizkaiko hainbat lekutan beste haritz batzuen itzalpean babestutako batzarretan biltzen ziren bizkaitarrak, baina pixkanaka leku bakar batean eta zuhaitz bakar baten azpian egiteko ohitura hartu zuten: Gernikako Arbolaren gerizpean, hain zuzen ere. Jaurerriko herri bakoitzak ordezkari bat bidaltzen zuen batzar horietara, toki bakoitzari eragiten zioten arazoak aztertzeko. Batzar horietan hartutako erabakietatik abiatuta, legedia sortzen zuten, eta lege multzo honek Foruak izena hartu zuten. Bizkaitarrak lege hauek zituzten jarraibide, Bizkaiko Jaurerri osoan indarrean ezarriz.

Jatorriz, ekitaldi erlijioso bat egiten zuten Andra Maria Zaharraren baselizaren barruan,  ekitaldi politikoa egin aurretik. Foruen Zina ere bertan egiten zuten. Foruak 1876. urtera arte egon ziren indarrean, orduan indargabetu baitzituzten. 102 urteko etenaldiaren ondoren, Batzarrak 1979an berreskuratu ziren.

Zuhaitzak

XVIII. mendean landatutako enbor zaharra zutabedun tenplete batean dago, lorategian, eta gaur egunera arte iritsi den ale zaharrena da (nahiz eta dokumentazioak aurreko aleen lekukotza eman).

1860an bere ondorengoa landatu zuten, eta zin egiteko tribunaren aurrean egon zen 2004ra arte. 2005ean, beste haritz bati utzi zion lekua, eta 10 urte baino ez zituen iraun leku ospetsu hartan. Gaur egungo zuhaitza 2015ean landatu zuten, eta, horrela, bere esanahi sinbolikoa iraunarazten ari da, Euskal Herriko arima belaunaldiz belaunaldi transmititzen den bezala.

Zalantzarik gabe, Gernikako Arbola da euskaldunon sinbolorik unibertsalena. 

Egungo garaia

Batzar Etxean eta Arbolaren aurrean, ekitaldi garrantzitsuak egiten dira, hala nola Lehendakaria eta Bizkaiko Ahaldun Nagusia karguaz jabetzen dira. Horri dagokionez, hurbileko monolito batean, plaka batek 1936an Jose Antonio Agirrek lehen lehendakari gisa zin egiteko esandako hitzak gogorarazten ditu, eta bere ondorengoentzako protokolozko formula bihurtu da.