Sorrera: Gernika - Lumo
Edukien aurkibidea
Gernika-Lumo da gure herriaren izen ofiziala, baina jende askok ez daki zein den Gernikaren “abizen” horren jatorria.
Zer esan nahi du Lumok?
Lumo ez da beste herri baten izena, udalerri berekoa baizik: Gernika-Lumo. Erdi Aroan, Gernika Lumoko elizateko auzo bat besterik ez zen, Lumoko portua, hain zuzen ere.
Historia
Hainbat merkataritza-bide garrantzitsu igarotzen ziren Gernikatik (Lumoko portua) Erdi Aroan, hala nola:
- Donejakue Bidea, zehazkiago kostaldeko aldaera.
- Zinpeko Ibilbidea: Bizkaiko Jaunak halakotzat onartua izateko egiten zuen bidea da. Antzinako lege, usadio eta ohiturak zin egin behar zituen, Foru Zaharrak agintzen zuen bezala.
- Ardoaren eta Arrainaren Ibilbidea: ibilbide hori Bermeotik Durangora abiatzen zen, Gernikatik pasatuz, eta handik Gaztelaraino jarraitzen zuen. Bermeotik arraina garraiatzen zen, Errioxatik ardoa ekartzen zen eta Gaztelatik artilea.
Gernikako egoera estrategiko horrek, beste faktore batzuekin batera, Bizkaiko Jaunak, Don Tello konteak, Gernikari hiribildu titulua ematea eragin zuen, Lumoko elizatetik bananduz, bere kokagune garrantzitsuenetako bat galdu baitzuen eta, aldi berean, bere lurraldearen zati handi bat. Hiri-gutuna 1366ko urtean eman zion Gernikari. Herri Gutunean Don Tellok Gernikari eman zizkion pribilegioen artean astean behin azoka bat egitea zegoen.
Gernika eta Lumoren arteko istiluak
Hiribildu titulua eman zitzaion unetik, Gernika eta Lumoren arteko eztabaidak hasi ziren. Eztabaida horien puntu gorena XVI. mendean iritsi zen, 1575ean hain zuzen ere. Lumok auzi garrantzitsuenetako bat irabazi zuen, eta, ondorioz, Gernika mugarritu egin behar izan zuten, eta herrigunea 5 kaletara murriztu zuten: Artekalea, Goenkalea, Barrenkalea eta Azokakalea, eta zeharkako kale bat: Andra Maria. Bi tenplu zeuden, harresiz barruko Andre Maria eliza eta harresiz kanpoko San Joan eliza. Azken hau bonbardaketan suntsitu zuten, eta gero, ez zen herria berreraikitzeko planetan sartu.
Hiribildua eta elizatea bat egitea
Hala ere, Lumoko elizatearen eta Gernikako hiribilduaren arteko auziak 1882ko urtarrilaren 8an amaitu ziren, urte horretan Gernikak eta Lumok bat egin baitzuten, udal-batasun bakarra osatuz. Batasun hori ospatzeko, Gernikako erdigunean batasun hori islatzeko kale bat dago: Urtarrilak 8 kalea. Ordutik aurrera, Gernika-Lumoko garapen ekonomikoa hasten da: trenbidea udalerriraino iritsi zen, ibaia kanalizatu zen, orain herriaren erdiguneko kale baten azpitik doan lurpeko kanal batetik igarotzen da, eta hainbat gremiotako arma-fabrikak eta tailerrak ezarri ziren.
Kokapena
Lumoko San Pedro eliza Gernika erdigunetik kilometro batera-edo dago. Oinez eta autoz ere sar daiteke:
OINEZ:
2,6 km (40 min) 140m desnibela.
Ibilbidea:
- Turismo Bulegoa
- Andra Maria elizara iritsi
- Gernikako Batzar Etxearen atzetik igaro
- Jarraitu Zearreta kaletik, Allende Salazar Eskola Publikoaren ertzetik jarraitu
- Frai Martin Murua kaletik gora egin, antzinako Errege Galtzada aurkitu arte
- Errege Galtzadatik jarraitu gorantz, Lumoko San Pedro elizara iritsi arte
AUTOAN:
1,8 km ( 4 min)
Koordenatuak: 43°18'45.7"N 2°41'20.6"W
Zer ikusi Lumon
Lumotik Gernikako txori-ikuspegi ederra lortzen da. Ilunabarra Lumotik ikustea gomendatzen dugu.
Lumoko San Pedro Eliza: 1051. urteaz geroztik, XVI. mendean berreraiki eta handitu zen eliza zahar horren existentzia ziurta daiteke. Portada errenazentista duen santutegi honek Bizkaiko landa-inguruneetako tradizio klasikoko eliza soilen ohiko kanonei jarraitzen die.
Jaiegunak
- San Pedro, ekainak 29
- San Lorentzo, abuztuak 10
